Ragnhildur Sverrisdóttir skrifar um hinsegin samfélagið þá og nú
Við kunnum ekki það heiti á þeim árum, en við sem þreifuðum okkur út úr myrkrinu á sínum tíma erum áreiðanlega flest með einhverja útgáfu af áfallastreitu. Eftir öll árin sem við vorum að átta okkur á hver við værum og sættum öllu þessu öráreiti frá samfélaginu. Allir þessir litlu skurðir, klipið örlítið hér, klórað dálítið þar. Stóru sárin inn á milli. Af því að við pössuðum ekki. Við kunnum ekki einu sinni heiti yfir af hverju við pössuðum ekki. Ég átti ekkert heiti, ekkert hugtak yfir það þegar ég varð skotin í stelpu í fyrsta sinn. Samfélagið átti ýmis heiti yfir mig og ég mátaði þau við mig. Þau áttu það öll sameiginlegt að fólk spýtti þeim út úr sér. Ég kærði mig ekkert um að ganga með þann hráka framan í mér.
Samfélag okkar var svo smátt og svo hikandi og svo brotið. Við vorum að komast á fullorðinsár en höfðum ekki fengið að vaxa úr grasi í réttum hlutverkum. Ekki fengið að játa að vera skotin í þessari eða hinni þegar við vorum varla komin á kynþroskaaldur, ekki fengið að kyssa þá sem við vorum raunverulega skotnar í fyrsta kossinum. Þeim kossi var svo splæst á einhvern dreng, þótt það væri augljóslega alrangt, af því að annað var bara ekki hægt. Það var ekki til.
Svo vorum við þarna, milli tvítugs og þrítugs, þessi sundurleiti hópur. Við hittumst allar helgar, drukkum of mikið, rifumst, grétum, hlógum, sórum þess dýran eið að gera eitthvað annað næstu helgi, mættum aftur næstu helgi af því að þetta var eina samfélagið þar sem okkur leið vel, leið illa, drukkum allt of mikið eins og alltaf, gátum ekki annað, gátum þetta ekki, þarna vorum við með kjaft, áttum allan heiminn, svo ótrúlega kjarkmiklar og svo skíthræddar. Alltaf meira og minna skíthræddar. Við samveruna, við einveruna.
Ég hef líklega aldrei lifað í jafn mikilli afneitun eins og árin sem strákarnir voru að deyja.
RAGNHILDUR SVERRISDÓTTIR
Tókum ekki á okkar fólki með hönskum
Þegar strákarnir fóru að veikjast héldum við áfram að drekka og skemmta okkur. Strákarnir sem eftir voru ekki síður en við stelpurnar. Við drukkum ennþá meira. Mörg notuðu alls konar efni önnur en áfengi. Ég kann enga tölu yfir það, en allt of mörg okkar hurfu í neyslu. Áfallastreitan, sem var ekki ennþá búið að nefna, hún sá til þess. Reyndar skoðaði ég það mál lítillega á dögunum og þetta er ekki bara tilfinning, áfallastreita er sannarlega algengari hjá hinsegin fólki en þeim sem falla betur að samfélagi sínu og losna við öráreitið. Nema hvað.
Ég hef líklega aldrei lifað í jafn mikilli afneitun eins og árin sem strákarnir voru að deyja. Leiddi hugann sem minnst að þessu, forðaðist heldur þá sem voru búnir að missa einhvern nákominn, fannst erfitt að láta minna mig sífellt á þennan nálæga dauða. En auðvitað komst ég ekkert hjá því. Við héldum samt öll áfram að skemmta okkur. Alltaf.
Eitt kvöldið lyftu þeir honum í hjólastólnum upp á efri hæðina á 22 og við fögnuðum honum öll. Föðmuðum hann og kysstum. Við tókum ekki á okkar fólki með hönskum, við vissum betur. Eða vissum við betur? Ég man það ekki, en þetta gerðum við allavega. Og svo drukkum við meira og dönsuðum og það liðu mörg ár þar til ég leiddi sérstaklega að því hugann að þarna sá ég hann í síðasta skipti, næstum blindan í hjólastólnum. Ég veit ekki af hverju þessi minning hefur sótt svona stíft á mig undanfarin ár. Ég hélt að þetta væri liðin tíð. En ekkert af þessu er liðin tíð, lúrir bara þarna undir og laumast svo aftan að manni þegar minnst varir. Eru það ekki einkenni áfalla?
Aldrei alveg örugg nema með öðru hinsegin fólki
Ég veit ekki af hverju ég hugsa svona mikið um þetta allt núna. Kannski er það óhjákvæmilegt, fyrst mér hefur tekist svona vel að þræða borgaralega meðalveginn öll þessi ár. Svo vel að Þorvaldur okkar Kristinsson sá ástæðu til að minna mig á að maður yrði að næra öfuguggann í sér. Ég skildi alveg hvað hann átti við, kveikti vandræðalega snöggt á því og vissi upp á mig skömmina. Ég var bara þreytt og skildi ekki af hverju þetta væri enn svona. Gat ég virkilega ekki komist undan þessu öráreiti öllu með því að lifa hamingjusamlega það sem eftir væri með konunni minni og dætrum okkar? Var ekki allt eins og það átti að vera?
Þú ert hvergi 100% óhult nema í hópi annars hinsegin fólks.
RAGNHILDUR SVERRISDÓTTIR
Við með áfallastreituna erum ekki flink að tala um þetta og átta okkur á hvað vantar, hverju er ofaukið, hvað við sitjum uppi með. En ég hef spurt þau mörg, jafnaldra mína, hvort þau upplifi það sama og ég: Að vera hvergi 100% örugg og óhrædd að vera við sjálf nema í hópi annars hinsegin fólks. Og þau taka öll undir að þannig sé það. Það er alveg sama hversu dásamlega foreldra, systkini, tengdafólk, vini, samstarfsfólk þú átt. Þú ert hvergi 100% óhult nema í hópi annars hinsegin fólks. Í hvert sinn sem ég hitti dásamlegu hinsegin vinina mína þá léttir af mér fargi sem ég hafði ekki áttað mig á að lægi á mér. Ég get andað dýpra en áður, það er bjartara, hlýrra. Það skiptir auðvitað engu hvort þar eru jafnaldrar mínir á ferð eða yngra hinsegin fólk, sá hópur hefur ekkert komist undan áreitinu frekar en við sem eldri erum.
Mig grunar reyndar að allt þetta rifjist upp núna vegna þess að stundum líður mér eins og mér hafi verið kippt 40 ár aftur í tímann. Hatrið sem núna beinist að trans fólki lýtur öllum sömu lögmálum og hatrið sem áður beindist að okkur. Það eru öll sömu rökin. Nei, öll sama rökleysan. Allt sama fólkið sem talar og talar og talar um tilfinningar annars fólks. Hvernig því getur hreinlega ekki liðið svona, hvernig því hlýtur að líða eða ætti a.m.k. að líða, hvernig heimsmyndin öll er undir því komin að þetta fólk sé ekki það sjálft. Að það sé kannski pínulítið öðruvísi, það má sko alveg, en bara upp að þeim mörkum að allt eðlilega fólkið með normal skoðanirnar geti sætt sig við það. Ekki fara út fyrir þann ramma, þá má tala um þig eins og hver önnur óhreinindi sem þarf að afmá.
Troddu þessu helvítis umburðarlyndi
Verst hefur það alltaf lagst í mig þegar fólk hreykir sér af eigin „umburðarlyndi“. Það er auðvitað ekkert upp á umburðarlyndi sem slíkt að klaga. Við ættum öll að umgangast hvert annað af virðingu, kærleik og umburðarlyndi. Mér er hins vegar gjörsamlega ómögulegt að færa merkingu umburðarlyndis í samskiptum yfir á það að einhver verði að þola tilvist mína. Þola að ég lifi lífi mínu eins og ég kýs. „Þú getur troðið þessu helvítis umburðarlyndi þínu!“ hef ég öskrað. Margoft. En oftast í hljóði.
Ég hef líka dregið andann djúpt og reynt að ræða málin, útskýra að ég skilji og viti að viðkomandi sé svo ósköp fordómalaus og sjái ekkert að mér og takk kærlega fyrir það sko (því ég veit að það er betra að fara ofur varlega að þessum meirihluta, hann er svo undarlega styggur þegar efast er um ágæti hans), en mér sé svo meinilla við þetta orð í þessu samhengi. Af því að mér þyki alltaf, samkvæmt orðsins hljóðan, að þar með hafi fólk tekið meðvitaða ákvörðun um að umbera mig.
Núna veit ég að allar tilraunir til að ræða þetta eru dæmdar til að mistakast. Streit fólkinu sárnar alveg svakalega, ég á sko alveg að vita hvað þau eru góðar manneskjur og það er ótrúlega grimmt af mér að ætla þeim eitthvað illt og hvaðan kemur mér eiginlega rétturinn til að gefa í skyn að hugsanlega sé grynnra á fordómunum hjá þeim en þau vilja vera láta?
Já, hvaðan ætli mér komi sá réttur?
Ég er öll svona öfugsnúin og vanþakklát og samt þreytist fólk ekki á að segja manni að það sé svo fordómalaust að því sé andskotans sama þótt ég sé hinsegin. Það er bara ekkert sem þarf að ræða í því samhengi. Umburðarlyndið, sjáðu til. Sem þýðir auðvitað þegar að er gætt að hinn öruggi meirihluti nennir bara ekki að leggja á sig að hugsa hálfa hugsun um hinseginleikann, býður ekkert upp á raunverulegan skilning og setur mig þar með óhjákvæmilega á minn sérstaka bás. Svona örlítið til hliðar við hina.
Mannréttindi okkar eru bara þunn skán. Eða öllu heldur litrík olíubrák sem liggur yfir öllu, nóg til að lægja stærstu öldurnar.
RAGNHILDUR SVERRISDÓTTIR
Ég er samt í allra skástu stöðunni af okkur öllum. Komin yfir miðjan aldur, allir voða sáttir við borgaralegu lesbíuna sína og hennar fjölskyldu, ekkert nema umburðarlyndið á alla kanta. Þetta er bara komið hjá mér, frágengið. Full mannréttindi í höfn. Ekki málið. Ég trúði þessu meira að segja sjálf um tíma, á þeim árum sem ég var í minnstu sambandi við hinsegin samfélagið og þar með sjálfa mig.
En það vantar alltaf herslumuninn hjá þeim langflestum. Mannréttindi okkar eru bara þunn skán. Eða öllu heldur litrík olíubrák sem liggur yfir öllu, nóg til að lægja stærstu öldurnar. En auðvitað allt of þunn til að halda aftur af kraftinum í djúpinu til lengri tíma, fari að hvessa duglega.
Líklega getur enginn sem nýtur fullra mannréttinda sett sig 100% í spor þeirra sem ekki gera það. Gott dæmi um slíkt er regnboginn á Skólavörðustíg. Hann birtist þar á Hinsegin dögum, en árið 2019 var ákveðið að þarna skyldi hann vera framvegis. Regnboginn okkar átti að vera þarna um aldur og ævi! Ég man tilfinninguna, hún líktist einna helst öryggi.
Tveimur árum síðar var ákveðið að endurhanna götuna, einmitt þar sem regnboginn okkar var. Það kom einhver fín tillaga en þá var enginn regnbogi lengur. Enginn hafði sagt hönnuðunum að þeir yrðu að reikna með regnboganum, því hann ætti að vera þarna um aldur og ævi. „Varanlega“ hlyti alla vega að þýða meira en 2 ár? Og reyndar virtist enginn kippa sér upp við að regnbogann væri hvergi að sjá í þessum tillögum. Nema auðvitað við í hinsegin samfélaginu. Okkur var brugðið.
Þegar við kölluðum eftir skýringum þá kom í ljós hversu þunn olíubrákin er. Fólk datt nánast hvert um annað í æsingnum að ryðjast fram á ritvöllinn og segja okkur að þetta væri sko ekkert mál, auðvitað yrði bara fundinn einhver annar staður fyrir regnbogann, hann væri æði, allir elskuðu hann og það væri sko fullt af öðrum stöðum í borginni þar sem hann myndi sóma sér vel.
Af því að þau gátu ekki sett sig 100% í spor okkar. Þau voru jákvæð, fordómalaus og sum þeirra ábyggilega umburðarlynd, hefðu þau verið spurð. En þau sáu bara ekki hversu sorglegt það var að þau hefðu ekkert leitt hugann að varanleika regnbogans okkar á Skólavörðustíg. Hversu sorglegt það var að þau hefðu talið hreint ekkert mál að flytja hann bara eitthvert annað, eins og það fagra og innihaldslausa skraut sem hann var í þeirra augum. Það vantaði þessi örfáu prósent upp á skilninginn. Af því að þetta eru ekki þeirra mannréttindi. Það vantaði sömu prósentin og gera mér auðveldara að anda þegar ég er innan um hinsegin fjölskylduna mína, þegar birtir og hlýnar.
Auðvitað hefur margt batnað stórkostlega frá því við vorum nokkur að þreifa okkur áfram í fordómamyrkrinu. Miklu fleiri sjá ljósið núna. Eða hafa a.m.k. vit á að halda neikvæðum skoðunum sínum leyndum. En við megum ekki sofna á verðinum. Við megum ekki halda að réttindabarátta annarra hópa hinsegin fólks en þess sem við tilheyrum komi okkur ekki við. Við eigum að vera eins konar hinsegin NATO: Árás á eitt okkar er árás á okkur öll. Og þá tökum við öll til varna. Við sjáum öll hvernig ráðist er að ýmsum hópum hinsegin fólks og þar er transfóbían mjög áberandi. Við sjáum eiginlegar, líkamlegar árásir, eins og skotárásina í Osló. Öllum þessum árásum verðum við að hrinda, í nafni okkar allra.