Við fögnum ekki fjölbreytileikanum eins mikið og við höldum
Höfundur: Derek T. Allen
Hommar á þessu ískalda landi hafa barist fyrir réttindum sínum í mjög mörg ár. Þeir hafa barist fyrir réttindum til að giftast, þeir berjast fyrir réttindum til að gefa blóð og þeir hafa jafnvel barist fyrir því að vera kallaðir hommar fremur en kynvillingar. Þeir eru virkir í samtökum hér á landi og mynda stóran hluta hinsegin samfélagsins. Þeir eru líka mjög stoltir af því hversu opnir þeir eru, eða segjast vera. Í ljósi alls þessa myndi maður halda að hommarnir hér á Íslandi væru til í að taka á móti mér með opnum örmum. Þetta er því miður ekki satt heldur afar röng ályktun hjá mér.
Árið 2012 ákvað 16 ára strákur að læra íslensku. Þessi strákur var augljóslega ég. Mig langaði að læra þessa einstöku tungu vegna þess að ég taldi landið vera góðan valkost fyrir háskólanám (bandarískir unglingar verða að ákveða slíka hluti á þessum aldri). Ég trúði því af því að, meðal annars, ég heyrði að Íslendingar væru frjálslyndir andrasistar sem byggju í landi þar sem engir fordómar ríktu. Sem ungur, svartur, samkynhneigður Bandaríkjamaður gat ég ekki ímyndað mér betri þjóð. Það hefur ekki farið framhjá neinum að heimalandið mitt er ekki beint vingjarnlegt við fólk eins og mig og þar af leiðandi gat ég ekki beðið eftir að fá loksins tækifæri til að flytja hingað.
Þann 12. ágúst 2016 steig ég fæti á nýja heimalandið. Þegar þarna var komið sögu hafði ég hitt íslenskan strák, kíkt á Frónið sem ferðamaður og fengið inngöngu í Háskóla Íslands til að læra íslensku á faglegri hátt. Ég var æsispenntur að kynnast hommunum hér á landi því þeir sem voru heima í Washington-fylki voru svo flottir. Ég hafði ekki mikið rekist á aðra homma hér á landi fyrr en ég og íslenski strákurinn sem áður var nefndur ákváðum að opna sambandið okkar þegar ég hafði búið hér á landi í tæpt ár. Það var þá sem hinn saklausi Derek sá allt annan hommaheim en hann hafði búist við.
Í hnotskurn má segja að ég hafi séð, heyrt, heyrt um og orðið fyrir viðbjóðslegum rasisma af höndum manna sem eru sífellt að hvetja aðra til að taka betur á móti þeim sjálfum. Ekki láta regnbogafánana plata þig; við fögnum ekki fjölbreytileikanum eins mikið og þú myndir halda. Jafnvel í rýmum þar sem maður er einfaldlega að reyna að skemmta sér, slaka á o.s.frv. er maður dæmdur út frá líkamsbyggingu sinni, kyntjáningu og, eins og nefnt hefur verið í þessum texta, kynþætti. Þar sem ég hef orðið fyrir mestum leiðindum vegna minna afrísku róta ætla ég að ræða rasismann innan hommasamfélagsins og birtingarmyndir hans.
Áður en ég held áfram langar mig að benda á að ég tala út frá minni eigin upplifun. Ég er að tjá mig um það sem ég hef orðið fyrir og átt aðild að á einn eða annan hátt. Sumir hommar sem eru hvítir viðurkenna að það grasserar rasismi meðal okkar og það hegða ekki allir hvítir hommar sér eins og ég lýsi hér. Eins og við segjum á móðurmálinu mínu: Don’t shoot the messenger. Ef þér líkar ekki eitthvað sem þú lest hér í þessum pistli væri betra fyrir þig að endurskoða hvernig þú hegðar þér fremur en dæma mig fyrir að segja hvað ég og margir aðrir höfum þurft að upplifa.
Að því sögðu fylgja hér lýsingar á nokkrum birtingarmyndum rasisma meðal samkynhneigðra:
Blætisgerving
Sem svartur maður á Íslandi hef ég mest orðið fyrir blætisgervingu, þekkt sem fetishization á enskri tungu. Fyrir þau sem eru mögulega ókunnug þessu hugtaki á blætisgerving við það þegar einhver er með blæti fyrir ákveðnum hópi eða athöfnum, þ.e. laðast sterkt og jafnvel kynferðislega að þeim. Blætisgervingin vísar þá til þess að hópurinn eða athöfnin er gerð að blæti. Blæti gagnvart svörtu fólki er stundum kallað jungle fever á mínu móðurmáli. Þessi frumskógarveiki gerir að verkum að svart fólk er hlutgert og lítið gert úr mennsku þess. Nokkur dæmi um þetta eru:
– Spurningar um BBC. Við erum því miður ekki að tala um breskar sjónvarpsstöðvar heldur big black c*ck (stórt svart typpi). Ég hef verið spurður mörgum sinnum, oft í byrjun samtals, hvort ég sé með BBC.
En fólk hefur spurt mig um typpastærð mína!
Það er örugglega algengt á öppum eins og Grindr að spyrja um typpastærð annars manns en það átta sig ekki allir á hversu gildishlaðin þessi spurning er. Þegar svartur maður er spurður að þessu er mennskur eiginleiki hans tekinn frá honum og honum er sagt að viðkomandi langi einungis í það sem hangir í nærbuxunum hans. Slíkt viðhorf gagnvart öðrum er augljóslega einnig algengt á öppum og börum en í þessu tilfelli ýtir það undir samfélagslegt mynstur þar sem svartir menn hafa verið hlutgerðir í nokkrar aldir og mennska þeirra dregin í efa.
En sumir svartir menn nota hugtakið sjálfir!
Það er rétt en þetta má ekki skilja á þann hátt að allir svartir menn vilji að aðrir menn tali svoleiðis við þá. Það verður að aðgreina það sem maður sér í klámi og alvöru manneskju sem þarf að lesa BBC á skjánum sínum í tuttugasta skiptið í sama mánuðinum.
– Almennar staðalímyndir sem tengjast svörtum karlmönnum eru líka áberandi í hommasamfélaginu á Íslandi. Margir virðast hugsa sem svo að svartir menn séu ofurkarlmannlegir glæponar sem klæðast keðjum og buxum sem eru nokkrum númerum of stórar. Gert hefur verið ráð fyrir því að ég sé einn af þeim og þó að það sé ekkert að slíkum mönnum er augljóst við fyrstu kynni að ég er ekki þannig.
Þrátt fyrir að þessar staðalímyndir séu ekki endilega neikvæðar hafa þær samt skaðleg áhrif. Það er særandi þegar maður er dæmdur á slíkan hátt en ekki leyft að tjá sig eins og maður er í raun og veru. Í staðinn finnur maður fyrir pressu að tjá hugmyndir annarra um hver maður sé. Sem dæmi má nefna að margir telja að við hommarnir elskum tísku og söngvamyndir. Þessir eiginleikar eru ekki slæmir í sjálfu sér en það að fólk búist við að þú sért þannig án þess að kynnast þér gerir að verkum að þú getur upplifað niðurlægingu á svipaðan hátt og ég.
Hjásneiðing/neikvæðni
Á meðan margir hommar fá ekki nóg af okkur eru einnig margir sem vilja ekkert með okkur hafa, ekki einu sinni á platónskan hátt. Víða um heiminn er elsku appið okkar, Grindr, þekkt fyrir hversu margir láta skýrt í ljós á fjandsamlegan hátt að þeir vilji ekki tala við neinn feitan, kvenlegan eða af lituðum kynþætti. Slík menning hefur ekki borist hingað til lands af fullum krafti en hún er samt til staðar, tiltölulega dulin, innan hommasamfélagsins á Íslandi. Hér eru dæmi um slíka neikvæðni gagnvart okkur:
– Bein skammaryrði. Sem betur fer hef ég ekki lent í þessu af höndum samkynhneigðra íbúa landsins en aðrir hafa verið kallaðir apar, N-orðið og svo framvegis. Vinur minn hefur einnig lent í því að einstaklingur sem hann var að tala við á bar sagði „Ew“ við hann þegar hann áttaði sig á að vinur minn var ekki hvítur. Atvik eins og þessi eru auðljóslega slæm og ekki eitthvað sem maður á að þurfa að þola, hvort sem það er í persónu eða á símaskjá.
– Sniðganga. Það gerist oft í lífi svartrar manneskju að fólk vill ekki vera í kringum hana af mismunandi ástæðum. Því miður rekumst við einnig á þetta sem hinsegin einstaklingar. Það hefur gerst að kærasti „vinar míns“ vildi ekki einu sinni líta á mig, hvað þá tala við mig, út af því ég er dökkur á hörund (vinur minn sagði mér þetta í skilaboðum eftir á). Manni líður ekki vel ef honum er mismunað vegna eiginleika sem er ekki á hans færi að stýra. Hljómar þetta ekki kunnuglega?
Af hverju eyðirðu ekki öppunum?
Ég skil að sumu leyti það sjónarmið að einhver sem er viðkvæmur fyrir X ætti ekki að setja sig í aðstæður þar sem X ríkir. Ef manni finnst kynferðislegar umræður óþægilegar ætti maður til dæmis kannski ekki að byrja á Grindr eða Scruff. En hvers vegna á hatursfull orðræða að fylgja annars konar hommaupplifun? Myndir þú, hvítur hommi, vilja þurfa að þola hómófóbíska orðræðu gagnvart þér þegar þú ert bara að lifa lífinu? Ef þú værir kallaður „f*ggi á Facebook ættirðu þá að eyða Facebook-síðunni þinni? Hvers vegna ætti ég og aðrir hommar af lituðum kynþætti þá að yfirgefa þessa miðla?
Ég get ekki stjórnað hverjum ég laðast að!
Hárrétt hjá þér! Það hverjum maður laðast að ákvarðast af þáttum sem eru, meðal annars, líffræðilegir og félagslegir. Það sem verið er að gagnrýna er hvernig einstaklingur tjáir sig um að hann langi bara að tala við þá sem eru aðeins dekkri á hörund en meðal Íslendingurinn. Ef þér líkar ekki við okkur þá er það þinn missir, ekki okkar. En það að móðga fólk og uppnefna er hegðun sem á ekki að líðast eða viðgangast. Enn og aftur, þetta er eitthvað sem hommar eiga að geta skilið með lítilli fyrirhöfn.
Þessi skilaboð fékk ég frá „vini mínum“.
Þetta eru bara orð.
Þetta er auðvelt að segja þegar orðin beinast ekki að þér. Hefur þér verið sagt einhvern tímann að þú eigir að sætta þig við að vera kallaður „f*ggi“ því viðmælandinn „meinti það ekki þannig“ eða að það sé í lagi að kalla þig „queen“, „girl“ eða ávarpa þig sem konu því „það er bara grín“? Orð eru ekki bara orð þegar þau stuðla að því að viðhalda staðalímyndum.
Tungumálafordómar
Fordómar sem tengjast tungumálakunnáttu eru algengir í íslenska samfélaginu óháð kynhneigð. Þessa fordóma sér maður einnig meðal homma þar sem það er algengt að þeir byrji að nota ensku í samskiptum við mig þótt ég segi á öppum að ég sé íslenskumælandi. Það gerist líka oft að íslenskukunnátta mín sé dregin í efa, sem er skiljanlegt í mínu tilviki þar sem ég kem frá útlöndum. Hins vegar er það að tala einhvers konar blendingsmál af íslensku og ensku og jafnvel kenna mér að nota Google Translate afar móðgandi. Ég þekki aðra sem eru af erlendu bergi brotnir en eru fæddir og/eða uppaldir hér sem hafa lent í því sama.
Af hverju móðgast þú yfir því að fólk tali við þig ensku?
Vegna þess að ég hef ákveðið að sinna mínu daglega lífi hér á íslensku og ég skil ekki hvers vegna fólk ætti ekki að virða það. Þetta snýst einnig um það að eins og allir aðrir hommar kann ég ekki að meta það að vera dæmdur út frá einhverjum eiginleika sem ég ræð ekki við. Það að ákveða að einhver kunni ekki íslensku bara út frá því hvernig viðkomandi lítur út er byggt á fordómum og þess vegna ólíðandi.
Ég var ekki viss hvort þú talaðir íslensku.
Ef þú ert í vafa hvort einhver tali íslensku talaðu þá íslensku þangað til viðmælandinn óskar eftir öðru. Ef viðmælandinn kann ekki íslensku mun samtalið ekki endast lengi, ég lofa.
Þessi skilaboð fékk ég í gegnum app frá íslenskum manni en ég hafði komið því skýrt á framfæri að ég væri íslenskumælandi.
Viðbrögð
Þessi grein er ekki fyrsta tilraun mín til að koma þessum málum á framfæri. Ég hef verið frekar hreinskilinn um hvernig það er að vera svartur hommi og lifa á mótum þessara tveggja sjálfsmynda. Þó að margir hafi tekið vel á móti mér og hrósað mér fyrir að koma fram og segja frá minni upplifun hafa líka margir gagnrýnt mig. Við þessu má búast þar sem ekki er hægt að gera alla ánægða en það er samt erfitt þegar verið er að draga úr eða jafnvel afneita upplifun minni sem svartur samkynhneigður maður. Slíkt er ákveðin tegund af gaslýsingu eða gaslighting. Ég skil að það getur verið mikilvægt að koma sjónarhorni hvítra homma á framfæri í þessari umræðu en það má gera án þess að gera lítið úr umkvörtunum okkar. Slík nálgun á þessi málefni er óviðeigandi vegna þess að ekki er tekið tillit til þess að hvítt fólk er almennt í forréttindastöðu í vestræna heiminum og þar af leiðandi er það ekki í stöðu til að skilgreina hvað sé og sé ekki fordæmafull hegðun.
Von fyrir framtíðinaÞótt ég hafi fengið viðbjóðslega meðferð frá hvítum íslenskum hommum er ég samt vongóður. Margir hvítir hommar á þessu landi hafa komið vel fram við mig og þeir eru smátt og smátt að læra um kynþáttamál, sérstaklega innan okkar samfélags. En það þarf ennþá að tækla ákveðna hluti betur og takast á við þau vandamál sem kynþáttur veldur meðal homma. Hér eru bara nokkur dæmi:
– Hlustaðu á upplifanir annarra. Mikilvægt er að viðurkenna að ef þú ert hvítur getur þú ekki samsamað þig með upplifunum homma af öðrum kynþáttum.
– Ekki láta staðalímyndir stýra hugmyndum þínum. Viðurkenndu að við erum líka manneskjur með okkar eigin persónueinkenni. Það er mikilvægt að átta sig á að svartir menn eru ekki allir „thugs“, asískir menn eru ekki allir undirgefnir, o.s.frv.
– Lærðu um áhrif homma af lituðum kynþætti á homma víða um heiminn. Tónlist, dansstílar, orðaforði og ýmislegt fleira sem margir hommar líta á sem hluta af „hommamenningu“ á rætur að rekja til menningar Bandaríkjamanna af afrískum uppruna, til dæmis. Þetta er mikilvægt að muna vegna þess að það kemur í veg fyrir að gert sé lítið úr hommum af lituðum kynþætti.
– Áttaðu þig á því að þú getur líka verið með fordóma. Margoft hef ég heyrt homma segja að hann geti ekki verið rasisti eða hugsað á rasískan hátt vegna þess að hann sé sjálfur í jaðarsettum hópi eða vegna þess að hann á svartan vin. Ég skil mjög vel að maður vilji ekki líta á sjálfan sig sem fordómafullan en ef maður vill breytingar af einhverju tagi, hvort sem þær eru að stöðva rasisma eða stöðva ásakanir gagnvart þér um rasisma, er lykilatriði að maður taki mark á hugsun og viðhorfum sem halda fordómafullum hugmyndum á lofti.
Að lokum verð ég að segja að ég hef skemmt mér ofboðslega vel innan hommasamfélagsins hér á landi. Ég hef eignast marga vini hér sem eru mér nákomnir og kærir en hér er líka margt sem má bæta. Ég hlakka til að sjá hvernig allt breytist í framtíðinni og vona að fjölbreytileika hommasamfélagsins verði fagnað frekar en hann þaggaður niður.