Veruleiki hinsegin eldri borgara
Viðar Eggertsson
Hinsegin dagar! Hátíðin þar sem við sameinumst um að fagna mannréttindindum og umburðarlyndi með fjölskrúðugri dagskrá, litasprengjum og gleði. En einmitt þá er jafnframt tilefni til að horfa til baka, að horfa til þeirra sem ruddu brautina. Hvar eru þau stödd í dag, brautryðjendurnir sem skópu þessa gleðihátíð?
Þetta var fólk sem hafði mátt sæta ofsóknum og lítillækkun samfélagsins alla sína tilveru. Það þurfti mikið hugrekki, áræðni og sannfæringarkraft fyrir mannréttindum hinsegin fólks til að stíga fram úr felum og neita að sætta sig við útskúfun og forsmánun. En þau höfðu baráttuþrek og sannfæringu um að við værum öll jöfn og samfélagið væri fyrir okkur öll.
Þetta er fólkið mitt. Þetta er mín kynslóð.
Ég man svo langt aftur þegar Hörður Torfason kallaði saman á sellufund lítinn hóp manna sem læddist inn í litla íbúð í háhýsi í austurbænum í skammdegisdrunganum til að ræða stöðu sína og hugsanlega stofnun baráttuhóps. Margir í hópnum höfðu orðið illilega fyrir barðinu á fordómum og hatri. Orðið fyrir barsmíðum, mismunun á vinnumarkaði og sum hreinlega misst bæði atvinnu og húsnæði fyrir það eitt að vera hinsegin.
Þetta var veturinn 1977-1978. Það var tekist á um hversu árennilegt það væri að storka opinberlega svo fordómafullu samfélagi með að bindast samtökum um mannréttindi hinsegin fólks. Harðasti kjarninn í þessum litla hópi stofnaði síðan Samtökin ‘78. Full sannfæringar um að ástin fari aldrei í manngreinarálit og ástin sigri allt.
Jafnréttis- og mannréttindabarátta er okkur öllum mikilvæg. Þá fyrst verður hún lífsnauðsynleg þegar við sjálf verðum fyrir misrétti.
Það hefur fyllt mig endurnýjaðri orku og gleði að sjá hversu mikið hefur áunnist í þessari mannréttindabaráttu og ekki síst hversu margir hafa fundið lífshamingju sína vegna baráttu fólksins í Samtökunum ‘78.
Þetta er líka hreyfingin sem hefur skapað skemmtilegustu og litríkustu fjölskylduhátíð ársins. Hátíð sem hefur til skamms tíma sprengt hvert þátttökumetið á fætur öðru, ár eftir ár, í Gleðigöngunni. En við lifum á fallvöltum tímum og ekkert er gefið.
Það hefur verið gæfa Samtakanna að stöðugt hafa nýjar hendur komið og lagst á árarnar, þegar aðrar lúnari hafa þurft á hvíld að halda og frá að hverfa. Þótt við hin eldri séum orðin göngumóð þá er það þó eðli baráttufólks að það dregur sig aldrei alveg í hlé. Því það veit að baráttunni er aldrei endanlega lokið. Mannréttindi eru aldrei sjálfsögð í augum alltof margra og við þurfum stöðugt að vera viðbúin nýjum hatursáróðri. Nýjum þvingunum. Vaktinni er aldrei lokið.
Okkar hinna eldri, kynslóðarinnar sem hrinti af stað baráttunni, hvort sem við vorum í fararbroddi eða fylgdum fast á eftir, bíður núna nýtt hlutskipti og þar með nýjar áskoranir.
Við erum flest orðin eftirlaunafólk í dag. Helsta áskorunin er að máta sig við tilveruheim eldri borgarans eins og samfélagið hefur mótað hann. Þar sem ekki hefur verið gert ráð fyrir hinsegin eldra fólki. Okkar er að verða enn á ný brautryðjendur, nú sem fyrstu opinberlega hinsegin eldri borgarar landsins.
Mörg í okkar hópi eru einhleyp og sum farin að þurfa stuðning við daglegt líf og þá þarf að leita á náðir þeirra sem veita slíka þjónustu. Þá geta komið, í einu vettvangi, hatrammar endurupplifanir frá fyrri tíð þegar fólk er komið í þessa viðkvæma stöðu og er upp á aðra komið og þarf jafnvel að bjóða ókunnum inn á heimili sitt, gefa sig þeim á vald, eða deila húsnæði með ókunnu fólki. Þau eru sett í þá stöðu að verða upp á náð og miskunn þeirra sem þau verða að umgangast án þess að hafa valið þau sem vini, varnarlaus bak við luktar dyr. Geta orðið útsett fyrir hvers kyns misrétti og ofbeldi; andlegu, líkamlegu og fjárhagslegu. Í þeirri stöðu kjósa sum að loka sig af, einangra sig og afþakka þá aðstoð sem þau eiga rétt á – því þau treysta ekki samfélaginu. Treysta því ekki að það verði ekki brotið á þeim – aftur. Það er brothætt tilvera.
Því meint umburðarlyndi í samfélaginu er veikt; brothætt. Afar brothætt.
Það sýnir okkur hraður uppgangur haturs í okkar vestræna heimi, bæði í Evrópu og vestanhafs. Þessar haturshreyfingar auka fylgi sitt dag frá degi og færast nær okkur með hverjum deginum. Mesta grimmdin og taumlaust hatrið beinist nú að trans fólki með skelfilegum afleiðingum.
En hversu lengi þurfum við að bíða þess að hatrið og grimmdin verði allsráðandi í garð hinsegin samfélagsins?
Baráttunni er svo fjarri lokið. Henni lýkur aldrei. Gætum hvert að öðru. Sofum með opin augu.